Tandırın kültürümüzde önemli bir yeri de, ramazan bayramlarında yapılan, kahke dediğimiz ramazana has çörektir. Şekerli ve şekersiz olarak yapılır. Kahke denince daldığınızı eskilere doğru yol aldığınızı görür gibiyim. Nasıl gidilmez eskilere…O iplere saplanıp, tavana asılan kahkeler… Seyretmesi bir Tandır, feveran etmek, fışkırmak ve kaynamak anlamlarına gelir. Tennur sözcüğünden türemektedir. Tennur sözlükte kapalı bir ocak, bir fırın olarak kullanılır.Dilimizde Tennur, tandır olarak kullanılır.Tandır yapımı zor ve zahmetli, sanat gerektirmeyen fakat bilgi ve beceri gerektiren bir iştir. Önce özel yerlerden tandır için killi özel toprak getirilir, güzelce elenir, içerisine saman ve keçi kılı veya pamuk katılarak çamur yapılır. Bir gün bekletilip sonraki gün tekrar yoğrulur. Çamur 7-8 cm kalınlığında çapı dolanacak kalınlıkla silindir şekline getirilip örülür. Fakat burada hassas olan nokta, tandırın hepsi bir anda örülmez.Zaman zaman kurumaya bırakılır. Tandırı birden örmeye kalkmak, tandır yamuklaşır ve hatta çöker. Peyder pey ve kurutula kurutula örülür. Kışın tandırı yapmak veya örmek daha zordur. En son tandırın ağız kısmı yapılır.Tandır çamuru tam iyi hasıl edilmesi gerekmekte, yoksa tandır çamuru iyi kıvam olmazsa çabuk bozulur, istenilen randıman alınmaz.Tandırın kullanım ömrü 5 ile 10 yıl arasında değişir. Bir tandır yapımı ortalama bir hafta sürer.
Tandırı kurarken önce gömülecek yer seçilir.Buraya toprak seviyesinde gömülür. Yere kazılarak yapılan tandırların derinliği 130-150 cm olur. Çapları ise 50-65 cm civarındadır. Tandır ekmeği adını yapıldığı yerden alır. Ekmeğin en büyük özelliği uzun süre bozulmadan kalabilmesidir. Tandırın altında 20×20 ebadında küçük bir delik bulunur. Bu yanan ateşin hava alıp iyi yanmasını sağlar.Tandır ekmeği yapmak için önce un ince elekle elenir, tuz ve ekşi hamur veya maya eklenip iyice yoğrulur. Burada ekşi hamur maya görevini yapar. İyice yoğrulup kıvamını alan hamur üzeri kapatılarak ekşimeye yani mayalanmaya terk edilir.Hamur mayalanınca tandır odun ve çalılarla yakılır.İçi ısınmaya başlayan tandırın duvarları önce siyah sonra kor rengini alır. Bu renk tandırın iyice ısındığını ve ekmek pişirmeye hazır olduğunu gösterir. Ekmeği tandıra vurmak için mutlaka bu işten anlayan kadınlara ihtiyaç duyulur.Çünkü tandıra ekmek vurmak, o ateşe dayanabilmek, ekmeği tandıra tutturabilmek tamamen beceri gerektirir.Hamurların tandıra iyi yapışmaması ve mayasını tam olarak almamış olması ekmeğin ateşin içine düşmesini, ekmeğin biçimsiz ve kavruk olmasıyla sonuçlanır.Tandır başına sofra bezi, hamur tahtası,zeytinyağı, bir tabakta su ve kera dediğimiz ekmeğin tandıra vurulmasını sağlayan malzemeler getirilir.Rüyada tandır görmek, tandır yakmak, düşmandan kurtulmaya, gizli işlerin açığa çıkacağına, tüccar için gelirin artmasına ve bir yoruma göre de evlenmeye işaret eder. Rüyada evindeki tandırda kül olmadığını görmek o kimsenin hayırsız bir hanımla evleneceğine, kişinin rüyasında evine bir tandır yaptığını görmesi, o kimsenin bir işe gireceğine, eğer fakir ise zenginleşeceğine, eğer zengin ise mal varlığının artacağına yorumlanır.Tandırda pişen ekmeğin mis gibi kokusu uzaklardan insanımızın burnuna gelir.Köylümüzün gönlü geniştir, yüreği geniştir, misafirperverdir, ikram severdir.Tandırda ekmek yaparken tandırın yanından geçen biri gönderilmez, mis gibi sıcacık tandır ekmeği ikram edilir, buyur edilir, tanıdık olsa da olmasa da…Hele birde tandırda katıklı dediğimiz, çökelekli ve biberli ekmek varsa, gelen geçen muhakkak yiyecek, tadacak. Bu köylümüzün cömertliğininde bir sonucudur.Bütün her tarafı mis gibi katıklı ekmek kokusu alır. Konu komşunun, gelip geçenin göz hakkı, tad hakkı, koku hakkı vardır.Kadınlarımız tandıra gündüz erken saatlerde çalısını, odununu bırakıp, sıraya girmiş olur. Kim erken çalısını bırakmışsa o kişi ekmeğini önce yapar.Tandırlarda bazen sıralar olur. Tandırlarımız sokaklarda bir yerde üstü kapalı herkesin faydalanacağı şekilde olduğu gibi, evlerin avlularında kişilere mahsus da olabilir, fakat herkese açıktır, herkes faydalanır. Tandırda ekmeğini yapıp eve varan kişi, sıcacık ekmeğini bir sofra üzerine serer, bir iki saat bekletip iyice soğuduktan sonra toplayıp anbarına, dolabına koyar.Kuruyan tandır ekmekleri değerlendirilir, boşa gitmez. O çörek aşı dediğimiz, salçalı bol domatesli ve acılı ekmek aşı yapılır. Tabi ki bize de yiyenlere afiyet olsun demek düşer…Tandırın kültürümüzde önemli bir yeri de, ramazan bayramlarında yapılan, kahke dediğimiz ramazana has çörektir. Şekerli ve şekersiz olarak yapılır. Kahke denince daldığınızı eskilere doğru yol aldığınızı görür gibiyim. Nasıl gidilmez eskilere…O iplere saplanıp, tavana asılan kahkeler… Seyretmesi bir güzel, yemesi bir başka güzel…Doğrusu o güzelim kahkeleri özlediğimi itiraf etmek zorundayım. Çünkü bu güzel adet ve örfümüzde etkisini kaybetmekte, birçok evlerimizde o güzelim ramazan kahkeleride yapılmamaktadır artık…Tandırda ekmeklerimiz piştikten sonra, tandıra yoğurtlama yapmak için patlıcan atılır.Patlıcanlar güzel pişince temizlenip, taze yoğurt ve sarımsak eklenir, taze tandır ekmeği ile yoğurtlama bir güzel afiyetle yenir…Tandır Köyümüzde bir gelenektir, bir adettir, bir örfümüzdür. Günümüzde birçok adet ve örfümüzde meydana gelen dejenere ve yozlaşmaya elimizden geldiğince imkan tanımayalım.Örf ve adetlerimizi yaşamaya ve yaşatmaya azami özen gösterelim.Çünkü eskisi güzel olmayanın, yenisi hiç güzel olmaz.
Kayıtlar
